Спосаб словаўтварэння
|
Сродак словаўтварэння
|
Прыклады
|
марфемны
|
суфіксальны
|
Да асновы далучаецца суфікс
|
малады→малад-осць,
ноч→нач-н-ы,
лёгкі → лёгк-а
|
прыставачны
|
Да асновы далучаецца прыстаўка
|
горад→ пры-гарад,
дол-я→ня-дол-я,
доўга →ня-доўга
|
прыставачна-суфіксальны
|
Да асновы далучаецца прыстаўка і суфікс адначасова
|
пар-а→на-пар-нік, гар-а→уз-гор-ак, два → у-дв-ух
|
прыставачна-нульсуфіксальны
|
Да асновы далучаецца прыстаўка і нулявы суфікс, які мяняе часціну мовы.
|
Верх (наз.) → у-верх-Ø (прыслоўе)
|
бяссуфіксны (бязафіксны,
нульсуфіксальны)
|
Да асновы далучаецца нулявы суфікс і адбываецца скарачэнне асновы і змена часціны мовы
|
Стука-ць (дзеясл.)→стук- Ø (наз.),
ціх-і (прым)→ціш Ø (наз.),
адлята-ць (дзеясл.)→адлёт Ø (наз.),
|
постфіксальны
|
Да цэлага слова далучаецца посфікс
|
сустрэць→сустрэц-ца,
што→ што-небудзь, дзе→дзе-сьці
|
суфіксальна-постфіксальны
|
Да асновы далучаецца суфікс і постфікс адначасова
|
смех →смя-я-ц-ца, харч→ харч-ава-цца
|
прыставачна-суфіксальна-постфіксальны
|
Да асновы далучаюцца адначасова тры марфемы
|
шчодры→ рас-шчодр-ы-ц-ца,
хіхікаць→ пера-хіхік-ва-ц-ца
|
немарфемны
|
асноваскладанне
|
Асновы слоў злучаюцца з дапамогай злучальных галосных (інтэрфіксаў)
|
Снег-а-пад,
лес+стэп→лес-а-стэп
|
зрашчэнне або словаскладанне
|
Злучаюцца ў адно два словы без дапамогі злучальных галосных
|
Вечна зялёны→вечназялёны,
міма волі→мімаволі,
што + дзень→штодзень
Генерал+ маёр→генерал-маёр
|
суфіксальна-складаны
|
Складаюцца 2 асновы і суфікс адначасова
|
Першы+клас+нік→першакласнік
|
нульсуфіксальна-складаны
|
Складаюцца 2 асновы і нулявы суфікс адначасова
|
Зямля+капаць+ Ø → землякоп
|
складовая абрэвіяцыя
|
Да скарочанай часткі слова далучаецца цэлае або скарочаная частка
|
Медыцынскі пункт→ медпункт
Філалагічны факультэт →філфак
|
абрэвіяцыя літар
|
Злучаюцца першыя літары слоў
|
Рэспубліка Беларусь → РБ,
Саюз пісьменнікаў → СП
|
абрэвіяцыя гукаў
|
Злучаюцца першыя гукі слоў
|
Байкала-Амурская магістраль →БАМ
Дарожная аўтамабільная інспекцыя → ДАІ
|
устаўная або тэлескапічная абрэвіяцыя
|
Складваецца пачатак першага слова і канец другога
|
матацыкл + веласіпед→мапед
эскадраны мінаносец→ эсмінец
|
змешаная абрэвіяцыя
|
Злучаюцца розныя часткі: літары, гукі, часткі слова.
|
Беларускае тэлевізійнае агенства →БелТА,
Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі → ЭЛіМБел
|
марфолага-сінтаксічны спосаб
|
канверсія, транспазіцыя
|
пераход з адной часціны мовы ў другую
|
Зімой (Т.скл. назоўніка) → зімой (прыслоўе)
сталовая (прым.) мэбля → прыгожая сталовая (наз.)
настаўніцкая (прым.) газета → зайсці ў настаўніцкую (наз.)
|
лексіка-семантычны спосаб
|
|
працэс распаду слова на два і больш амонімаў
|
кулак (сціснутая кісць рукі) → кулак (заможны селянін)
|
