Васілёк прачынаецца заўжды ў адзін і той жа час. І глядзіць на спінку свайго драўнянага ложка. Там сонечны зайчык — сонца, заглядваючы праз акно, кідае свае прамяні на партрэт дзядулі на сцяне, і роўны чатырохкутнік святла адтуль кладзецца на спінку ложка. Край гэтага чатырохкутніка штодзень прыкметна напаўзае на сярэдзіну спінкі. Бацька патлумачыў ужо Васільку, што гэта азначае: сонейка ўстае што ні дзень, то раней.
Васілёк прыслухоўваецца, імкнецца па гуках на кухні ўгадаць, што гатуе на сняданак мама. Сёння раз-пораз ціхенька бразгае аб рашотку пліты патэльня. Матуля смажыць нешта. Мабыць, картапляныя аладкі. Васілёк любіць аладкі. Ён, увогуле, многае любіць, але сёння, як і ўчора, і пазаўчора, і ўжо колькі дзён таму, яму не хочацца есці. Маме гэтага ён не кажа, з’ядае ўсё, што яна прыносіць. У яе і так вельмі сумныя вочы, і яны застаюцца такімі, нават калі яна ўсміхаецца. Смяецца мама… Не, мама ўжо даўно-даўно не смяецца.
Дзверы ледзь прыадчыніліся, матуліны вочы сустрэлі позірк Васілька.
— Ну, па табе будзем гадзіннік правяраць, — маці ўсміхаецца, а ў вачах усё той жа сум і сухі, хваравіты бляск. — Будзем мыцца, а потым есці. Я сёння дранікаў нагатавала, тваіх любімых, са скарыначкай, хрумсткія!
Голас у мамы ненатуральна бадзёры, але Васілёк не хоча заўважаць гэтай штучнасці. Ён усміхаецца ў адказ.
— Добрай раніцы, мама!
— Добрай, сынок! — маці падышла да ложка з вялікай пластыкавай міскай і белым, такім жа пластыкавым кубкам. — Будзем мыцца.
Маці дапамагае Васільку сесці, за яго спіной хуценька, крадком праводзіць рукой па падушцы. Васілёк ведае, што яна збірае з падушкі яго валасы, якія выпалі за ноч. Ён не паварочваецца, бо і так ведае, што валасы з яго галавы выпадаюць штодзень. Тут і на падушку не трэба глядзець, і ў люстэрка глядзецца. Памацаеш рукой — і ўсё зразумела. А калі яшчэ захапіць пасмачку ды пацягнуць, то ў руцэ застанецца добры жмут, і ніколькі не баліць. Урэшце, і так усё зразумела, бо галаве ранкам холадна, як ўсё роўна пастрыглі пад нуль.
Васілёк памыўся, потым еў дранікі, макаючы іх у густую смятану. Смятану з рынку прыносіць тата, у магазіне смятана рэдкая, часам кіслая. А гэта — смачная, першыя тры дранікі Васілёк з’еў з ахвотай.
Цяпер трэба было паляжаць, бо стаміўся, пачала кружыцца галава. Вялікі гадзіннік на сцяне паказваў якраз 8 гадзін 30 хвілін. Знайшоў навобмацак на тумбачцы каля ложка аловак. Працягнуў маці:
— Адзначай сонейка!
Маці зрабіла невялікі штрых на спінцы ложка ўздоўж сонечнага зайца. Такіх штрыхоў ужо многа. Яны паступова набліжаюцца да сучка ў жаўтлявай дошцы спінкі. Васільку чамусьці вельмі важны гэты сучок. Быццам тады, калі сонца ранкам кранецца гэтага сучка, адбудзецца нешта вельмі значнае.
А можа, і не адбудзецца.
Васілёк ужо многа на што загадваў. Калі ехалі доўгіх пяць гадзін у Бараўляны, ён лічыў «шчаслівыя» аўтамабільныя нумары. Многа налічыў. Але ў Бараўлянах, у палаце сярод такіх жа, як ён сам, «чарнобыльскіх» дзяцей, Васілёк даведаўся, што лічыў няправільна. Трэба было лічыць толькі на машынах, якія рухаюцца альбо ў твой бок, альбо насустрач. А потым, яшчэ лепш, калі загадваць на машыны пэўнага колеру. І ўжо дакладна будзеш ведаць, што загаданае жаданне здзейсніцца, калі яшчэ і маркі машын улічыш.
Цяпер Васілёк ведае, што ўсё гэта лухта. Па доўгай дарозе да клінікі ў Германіі, куды яго везла мама на аперацыю, ён налічыў 25 «шчаслівых» нумароў на чырвоных «фальксвагенах». А загадваў на 21. І ўсё роўна жаданне не збылося, пасля той аперацыі Васілёк не паправіўся, не пайшоў праз месяц сам гуляць на той вялікі і засаджаны маладымі ліпамі двор, на які доўга-доўга глядзіць праз акно.
Месяц ужо, як яны прыехалі з Германіі. На гэтым тыдні яны зноў былі ў Бараўлянах, там Васілька доўга аглядалі сур’ёзныя, нейкія сумныя дактары, збіралі аналізы.
Цяпер Васілёк вельмі многае падслухоўвае. Мама і не ведае, што ў яго стаў такі добры слых. Калі мама і тата ціха перагаворваюцца на кухні, ён разбірае кожнае сказанае імі слова, нават калі і не хоча падслухоўваць.
Так ён даведаўся, што на аперацыю грошы збіралі, дзе толькі маглі. Добра, што ў таты такія добрыя таварышы на заводзе, — многа далі. І яшчэ прадалі амаль усё з вялікага пакоя. Нават ложак, і цяпер тата спіць на падлозе, а мама — у адзіным пакінутым раскладным крэсле побач з Васільковым ложкам. А тэлевізар тата не згадзіўся прадаваць, сказаў, што тэлевізар патрэбен яму, Васільку. Гэта праўда, тэлевізар Васілёк глядзіць амаль увесь дзень. Бо маляваць доўга не можа, стамляецца сядзець, а чытаць яму ўжо цяжка — літары зліваюцца ў ланцужкі, радкі скачуць адзін за адзін.
Яшчэ Васілёк даведаўся, што тыя аналізы, якія збіралі дактары ў Бараўлянах, адправілі ў Германію, каб там маглі даведацца аб выніках аперацыі.
Мама з таго дня стала прыкметна ўзбуджаная, залішне бадзёрая. Яна часта кранаецца гарачымі пальцамі шчакі Васілька, заглядвае ў вочы:
— Ну, як ты сябе адчуваеш? Нідзе не баліць?
Відаць, трэба, каб балела, бо калі Васілёк адмоўна ківае галавой, мама чамусьці пахмурнее. А што тут Васільку казаць, у яго на самай справе нідзе не баліць, толькі нейкая цяжкасць усярэдзіне, быццам ён стаў бочкай, у якую наклалі цяжкіх камянёў. Таму нават павярнуцца цяжка, і сядзець хутка томішся. Ён бы сказаў маці, што баліць, але ён не ведае, дзе павінна балець, каб супаў ягоны прыдуманы боль з тым болем, які павінен быць…
А хутка — вясна. Палоска святла шторання набліжаецца да таго сучка, які падобны на нечае хітрае вочка, што, здаецца, вось-вось весела падміргне.
Прыйдзе вясна, і Васілёк паправіцца. У гэта верыць мама, кажа, што вясной усё ўстае на ногі. Васільку часта ці то сніцца, ці то мроіцца, што ён бяжыць па шырокім двары, па якім ніколі і не хадзіў самастойна, бяжыць сам, і бегчы яму лёгка-лёгка, і дыхаць прыемна, і знік гаркавы, непрыемны смак лекаў у роце.
І Васілёк асцярожна, так, каб не спудзіць свайго жадання, верыць у гэта. Колькі разоў яму хацелася на нешта загадаць, ды ён праганяў прэч ад сябе гэтую думку. Не трэба загадваць на такое вялікае жаданне…
Сёння нешта так доўга цягнецца дзень! І зранку сонца было схавана ў хмарах, не з’явіўся на спінцы ложка сонечны зайчык. І есці не тое што не хацелася, а аж ванітавала ад паху курынага булёну. Ледзь здолеў праглынуць колькі лыжак. А пачаў маляваць, то занадта цёмным атрымаўся малюнак: іх вёска, якая, Васілёк ад бацькі ведае, ужо знесена, чорная, адзінокая ліпа наводшыбе і нізкія хмары. Сумна сёння было, і нават новая відэакасета не развесяліла. Ужо тры дні, як тата прынёс відэамагнітафон, з дыстанцыйным пультам кіравання. І касет многа розных. У асноўным, мульцікі. Але ўсё роўна было сумна.
Пакой у Васілька зачынены, але ён добра чуе, як шчоўкае замок. Гэта тата прыйшоў. Мама, чутно, выйшла да яго насустрач.
— Што здарылася? — прыглушана, усхвалявана пытаецца яна.
Тата доўга маўчыць, потым чуваць яго прыгнечаны голас:
— Немцы вярнулі грошы за аперацыю.
Мама глуха войкае, чуваць ціхае шапаценне, слоў не разабраць, і спалоханы голас бацькі:
— Лена! Аленачка! Цішэй, цішэй!
Нешта глуха падае на падлогу, чуцен працяглы стогн…
Бацька доўга не ідзе да Васілька. Нарэшце ён заходзіць, пацірае рукі:
— Ну, як справы, мастак? О, нешта надта хмурным намаляваўся дзень. Ды і праўда, восенню бывае хмурна, а гэта ж восень, так?
Васілёк ківае, маўчыць. Яму непрыемны гэты бадзёры голас бацькі, як быццам нічога не здарылася, нічога не адбылося, і тыя немцы не вярнулі назад грошы. Васільку не трэба тлумачыць, чаму вярнулі грошы за аперацыю. Значыць, дарэмна яе рабілі. І значыць, Васілёк не паправіцца. А яны прыдурваюцца, усё на акно паказваюць — там церусіць дробны дождж і з-пад снегу па падаконніку бяжыць тонкі ручаёк бруднай вады
— Вясна хутка, сонейка, у лес выедзем, свежым, баравым паветрам падыхаеш, усё пройдзе. І апетыт з’явіцца, сала на прутках насмажым. Памятаеш, як смажылі?..
Бацька гаворыць і гаворыць, а мама стаіць каля ложка, не садзіцца. З яе сухіх вачэй раптам выціскаецца адзінокая кропелька слязы, імкліва коціцца па шчацэ, куляючыся праз маршчынкі, потым расцякаецца па шыі мокрай сцяжынкай.
— Чаму вы не любіце мяне? — пытае Васілёк.
Бацька адхістваецца, бы ад удару, змаўкае. Маці сутаргава ўсхліпвае, прыціскае далоні да рота, у наступнае імгненне кідаецца да Васілька:
— Што ты, сыночак? Як жа ты так можаш казаць? Мы любім цябе, мы вельмі цябе любім, — яна захліпаецца сваімі слёзамі, уздрыгваюць яе плечы, рукі, уздрыгвае прыціснуты гэтымі рукамі да грудзей маці сам Васілёк.
— Калі любіш, нельга ж падманваць, так?
— Так, сынок.
Васілёк памаўчаў хвіліну і ціха спытаў:
— Немцы вярнулі грошы за аперацыю. Значыць, я памру?
— Не, не, ты не памрэш, ты паправішся! — аж закрычала маці. У яе вачах ўмясціліся і боль, і страх, і яшчэ вінаватасць, а рукі дрыготкімі пальцамі камечылі, ціснулі край коўдрачкі.
Васілёк адвярнуўся да акна. Маці ўсхліпвала ціха, неяк бездапаможна, бы малое дзіця, і ніяк не магла супакоіцца.
— Так, сынок, аперацыя не дала нічога. Ты памрэш, — прагучаў раптам глухі, хрыпаты голас бацькі.
— Коля! — выгукнула адчайна-умольна маці, але бацька не звярнуў на яе крык увагі, прадоўжыў: — Ты памрэш. Але ты… не памрэш.
Васілёк здзіўлена перавёў позірк ад акна на бацьку.
— Як гэта?
— Вось так. Людзі не паміраюць. Цела памірае. А чалавек жыве. Душа яго жыве, — спакойна, але з такім унутраным напружаннем, бы ішоў па вузкай кладцы над прорвай, стаў тлумачыць бацька.
— Душы ж няма, гэта забабоны, і Бога няма, нас так вучылі, і ты сам казаў, што… — пачаў Васілёк, збіты з панталыку тым, што ягоны бацька, які колькі разоў там, у далёкім мінулым, у іх вёсцы, смяяўся з Васільковай, тады яшчэ жывой, бабулькі, якая часцяком хрысцілася і малілася на абразы. Ён прыпыніўся, і гарачае жаданне запоўніла ўсе клетачкі яго цела: каб толькі бацька не пачаў зноў казаць аб тым, што ён паправіцца, каб толькі зноў не суцяшаў! Ён жа, бацька, сказаў нешта такое незвычайнае, такое абнадзейваючае! Кажы, кажы, тата, толькі не прыгадвай дактароў і клініку, аперацыю і лекі, свой баравы лес і смажанае сала. Твой сын ужо столькі чуў пра гэта, што ён слова ў слова можа паўтарыць усе твае былыя ўцехі, і ўгадаць тыя, што яшчэ будуць! А цяпер кажы, тата, твой Васілёк ужо амаль змірыўся з тым, што не зможа бегаць па тым двары за акном, змірыўся са сваёй нерухомасцю, са сваёй хваробай. Ён толькі не можа змірыцца з тым, што некалі яго назаўсёды закапаюць у халодную зямлю, з тым, што ён можа знікнуць. Знікнуць… Разам з думкамі, пачуццямі і жаданнямі… Ён не хоча знікаць!
Бацька паклаў руку на плячо Васілька.
— Людзі не хочуць верыць у Бога, бо тады трэба жыць па яго законах, выконваць яго запаведзі. Але прыходзіць час, і мы вымушаны прызнаць, што ёсць Бог, ёсць душа ў чалавека… Вось ты часта сны бачыш, так?
— Ну, — заінтрыгавана слухаў Васілёк.
— Вось, гэта твая душа, пакуль цела адпачывае, лунае ў сусвеце, сустракаецца з іншымі душамі і нават з тымі, якіх мы лічым памерлымі. У сне можна стрэцца з тымі, хто жыў даўно. Яны могуць нешта падказаць, перасцерагчы, бо тыя, якія жывуць не ў гэтым свеце, ведаюць і мінулае, і будучае. Але прама з намі пагаварыць яны не могуць, а толькі ў снах.
— Значыць, ёсць той самы рай, так?
— Ёсць рай, ці мо яшчэ як завецца гэтае месца.
— І пекла тады ёсць? І чэрці грэшнікаў мучаць, у катлах іх вараць, як бабка казала?
— Тое ніхто не ведае. Адно вядома: Бог ёсць, ён і вырашае, дзе жыць чалавечай душы — браць яе да сябе, ці куды паслаць. Вось так.
— Раскажы мне пра Бога, — задуменна папрасіў Васілёк.
— Я і не ведаю амаль нічога, — бацька з жалем развёў рукі. — Але пачакай, я хутка.
Ён узняўся, выйшаў у пярэдні пакой, апрануўся і некуды пайшоў.
У пакоі стала ціха. Маці сядзела каля Васілька, трымала яго руку і ўсё пагладжвала, пагладжвала яго пальцы з сухой, амаль празрыстай скурай.
Бацька вярнуўся гадзіны праз дзве, з дзвюма кніжкамі. Адна была тоўстая, лісточкі ў яе — тонкія-тонкія, з назвай «Біблія». А другая кніжка была з малюнкамі, вялікая. І называлася: «Біблія для дзяцей».
І гэты вечар, і наступны бацька чытаў Васільку спачатку кніжку з малюнкамі, а потым — тоўстую. А днём чытала мама, бо разабраць дробныя літары ў кніжцы Васілёк не мог. Мама часта плакала над старонкамі, асабліва ў тым месцы, дзе Іісус Хрыстос казаў, што царства Божае створана для дзяцей. Але гэты плач не быў падобны на ранейшы, і Васілёк толькі ўшчуваў маці:
— Ну вось, цяпер зноў пакуль слёзы высахнуць, чытаць не зможам…
— Выбачай, гэта я не ўстрымалася, — апраўдвалася маці.
У адзін з вечароў Васілёк не захацеў, каб яму чыталі. Доўга ляжаў, гледзячы прама ў столь. Потым пазваў бацьку:
— Тата, там напісана: «Не крадзі», так?
— Так, сын.
— А я… я ўкраў быў. Тую вось машынку, зялёную, маленькую. Я табе сказаў, што яе нехта забыўся, калі з Бараўлян выпісваўся. Не, гэта як я выпісваўся, то забраў чужую… Мяне цяпер Бог не возьме на неба?
— Дзівак ты, сын. Бог жа абяцаў кожнага да сябе ўзяць, хто ў яго паверыць, хто з таго моманту па яго законах жыць будзе, хто ў мінулых нядобрых учынках раскайваецца. І ты ж раскайваешся, так?
— Раскайваюся, — Васілёк з палёгкай усміхнуўся і заплюшчыў вочы.
Наступным ранкам, калі вясёлы сонечны зайчык крануўся сучка на дошцы спінкі, Васілёк не прачнуўся…
Тэкст апавядання ўзяты з сайта http://gapeev.by/category/apavyadanni.